Relatietherapie met het vat van zelfwaardering

Zie jij ze ook in je spreekkamer? De stellen met een heftige dynamiek….

‘je trekt je altijd terug, je laat me barsten!’
‘Het maakt je niks uit hoe het voor mij is!’
‘Als jij niet altijd overal bovenop zou zitten!’
‘Ik kan roepen wat ik wil, het maakt je niks uit!’

We willen als therapeut niet de inhoud van een conflict in, maar hen bepalen bij het ‘hoe’ en wat er onderliggend bij hen gebeurt, ze helpen om persoonlijker te zijn, uit de verwijten te komen, verschillende perspectieven naast elkaar te verdragen, stil te staan bij hun eigen gevoelens en de gevoelens van hun partner. Het voelt voor mij regelmatig als een forse klus.

In januari heb ik in een blog geschreven over mijn goede ervaringen met het werken met het vat van zelfwaardering. Ik pas het inmiddels ook steeds vaker toe bij het werken met stellen en dit maakt relatietherapie voor mij lichter en leuker! Ook de stellen die het proces zijn ingegaan, zijn vooral enthousiast. Trajecten verlopen aanmerkelijk sneller.

Het vat is de metafoor voor de persoonlijkheid, deels gevuld met zelfwaardering en deels met leegte. Waar het vol is, is rust, ruimte voor reflectie, openheid naar de ander, ruimte voor eigen en andermans gevoelens, ruimte om ongemak te verdragen, emoties te reguleren enzovoorts. Waar leegte is, is stress. Daar zie je vaker onrust, een korter lontje, overgevoeligheid, kilte, angst, somberheid, afstomping en een beperkte blik. Als je relatieproblemen hebt, zit je doorgaans in je lege stuk.
Je zou kunnen zeggen dat we bij allerlei vormen van relatietherapie stellen helpen om hun eigen en andermans vat weer wat te vullen. Door je eigen gevoelens en wensen serieus te gaan nemen, door stil te staan bij de wensen en gevoelens van je partner. Als dat lukt, gaat het vaak in de relatie weer stromen. Beiden voelen zich minder leeg.

Starten met het vat in relaties

Wat is er anders als je in relaties werkt met het vat?
Als stellen bij mij komen, leg ik de nadruk eerst op het vullen van hun eigen vat. Dit is eigenlijk heel logisch: als je je allebei rustiger, steviger en meer tevreden voelt, komt er als vanzelf ook meer oog voor de ander met zijn gevoelens en perspectieven.
In de tweede helft van de intake leg ik cliënten uit hoe het vat werkt en op welke manier ze de aankomende weken aan de slag kunnen met de heitjes en de ‘goed dat ik het zie’ signalering hiervan. Ze gaan dus aan het werk met zichzelf en hoeven alleen daar de aandacht op te richten. Ik ga in zo’n eerste gesprek nog niet heel diep in op hoe het vat in relaties werkt. Dat komt beter binnen als ze er individueel wat ervaring mee hebben opgedaan. Vaak ontdekken ze het zelf al voor het tweede gesprek plaatsvindt. Het is voldoende als ze begrijpen dat een voller vat meer rust brengt en logischerwijze ook invloed heeft op hoe je met elkaar omgaat.

Rust…

Rustiger is het meest gebruikte woord als mensen terugkomen voor het tweede gesprek. ‘Ik voel me rustiger…’ Het gebeurt met regelmaat dat ik echt stomverbaasd ben over de veranderingen in de drie weken na de intake. Want zolang gaan ze er doorgaans na intake mee aan de slag.

De eerste twee gesprekken

John en Jojanneke zijn 15 jaar samen, hebben 4 kinderen en functioneren al jaren op de automatische piloot als ouders en partners. John heeft een drukke baan en Jojanneke werkt naast haar taken als moeder, twee dagen in het onderwijs. Hun jongste zoon heeft een beperking, waarvoor regelmatig ziekenhuis en therapeuten bezocht moeten worden. Dat regelt zij altijd. Hij komt uit een gezin waar weinig oog was voor gevoelens en waar weinig gepraat werd. Hard werken, carriere maken en niet zaniken. Gewoon doorgaan. Vrouwen zorgen, mannen werken en hoeven zich niet al teveel bezig te houden met het gezeur van vrouwen. Want dat ze zeuren… dat is een ding wat zeker is!
Jojanneke heeft al jong geleerd om zorgzaam te zijn. Van haar heb je geen last, ze cijfert zichzelf makkelijk weg en is vooral gericht op wat haar omgeving verwacht en nodig heeft. Grenzen aangeven vindt ze moeilijk en ruzie vermijdt ze bij voorkeur. ‘Ach, dan denk ik laat maar…. en de volgende dag ben ik het al kwijt. Het leidt toch nergens toe om het er over te hebben.’
Beiden hebben ook andere verlangens, maar ze staan er zelden bij stil. Als je je niet fijn voelt, zoek je afleiding.
Hun relatie kwam op scherp te staan toen Jojanneke ontdekte dat John erotisch getinte app contacten had met andere vrouwen. Het had verder (nog) nergens toe geleid, maar de spanning bracht hem iets. Jojanneke was boos en John schaamde zich enorm. Zo kwamen ze binnen.
John vond het inmiddels vreselijk wat hij gedaan had. Het was op zijn pad gekomen, hij was erop in gegaan en had niet stilgestaan bij de eventuele impact op zijn vriendin. Jojanneke vond het heel erg, maar erover praten en ruzie maken, tja, dat helpt natuurlijk ook niet… Ja, ze wás wel boos, maar je kunt toch niet boos blijven? En zo dreigden ze alweer in hun oude vertrouwde patroon te glijden. Ze wilden het allebei het liefst vergeten, maar merkten ook dat dat eigenlijk niet zomaar kon. John vertelde dat hij vaak helemaal niet wist wat hij voelde en wat hij nodig had. Ja, wat meer aandacht, wat meer samen zou hij best fijn vinden. Maar ja, hij had weinig tijd. Hij voelde zich erg beperkt op gevoelsgebied en sociaal. Een beetje ouwehoeren en over ICT praten gingen prima, maar zodra het persoonlijker werd, voelde hij zich altijd ongemakkelijk. Erbij stilstaand voelde het eigenlijk als een gemis. Hij voelde zich onthand. Jojanneke leek heel sociaal, maar onderkende dat zij het vaak best lastig vond om echt ergens over te praten. Aandacht voor haarzelf vond ze moeilijk te hanteren. Na uitleg stemden ze ermee in om allebei met de heitjes aan de slag te gaan.

Na een paar weken kwamen ze terug voor het tweede gesprek. De sfeer was totaal anders. Met name John was al snel enthousiast geworden over het doen van heitjes. Hij zag ineens allerlei dingen die hij leuk vond om te doen, maar altijd had afgedaan als normaal. Een collega helpen door iets nog een keer extra uit te leggen, kreeg ineens een andere lading voor hem. ‘Goed dat ik het zie!’ Hij had vooral heitjes gedaan in het verkeer en op zijn werk. Thuis had hij wat vaker bewust aandacht aan hun jongste gegeven.
De veranderingen waren enorm! Hij begon zelf nog wat aarzelend. Hij was wel wat bewuster…. voelde zich wat beter in zijn vel zitten, wat rustiger… Bij gedetailleerder doorvragen en met bijval van Jojanneke kwam er een completer beeld naar voren:
• Hij was vrolijker thuis
• Hij had lol met de kinderen
• Hij nam actief deel aan gesprekken aan tafel
• Hij bracht de jongste twee een paar keer uit zichzelf naar bed
• Hij voelde zich erg rot over een sneer naar zijn vriendin
• Hij kwam terug op die situatie en bood zijn excuses aan
• Hij had een weekend weg gepland met het gezin
• Hij was op tijd thuis
• Hij regelde zelf alle voorbereidingen voor de zaterdagse voetbal van hun zoon
• Ze hadden weer een paar keer gevreeën
• Hij voelde meer zelfvertrouwen op zijn werk
• Hij had het in de gaten toen Jojanneke zich rot voelde en gaf daar gericht aandacht aan

Het was een hele rij met andere gedragingen en ervaringen die een positieve weerslag hadden op hoe Jojanneke zich in de relatie voelde. Ernaar kijkend moest hij toegeven dat hij hier tevreden over was. ‘Goed dat je het ziet!’ Dit had hij nooit verwacht van zichzelf. En dat zonder veel moeite.

Jojanneke had het ook ‘een beetje geprobeerd’, maar vond het nog wel moeilijk. Meestal leidt ‘een beetje proberen’ ook al tot veranderingen. En dat bleek inderdaad het geval.
• Ze was aan het opruimen geslagen in huis
• Ze voelde zich rustiger
• Ze had sinds lange tijd nieuwe kleren gekocht voor zichzelf
• Ze voelde zich steviger in het aangeven van grenzen naar de kinderen
• Ze was blij met de effecten hiervan op de kinderen: ze luisterden gewoon!
• Ze was sinds lange tijd een avond uit geweest met een vriendin en had de boel thuis aan       John overgelaten
• Ze voelde zich niet meer zo mat
• Ze had weer zin gehad om met John te vrijen
• Ze at wat gezonder en snoepte minder

Dit doet erg veel met de sfeer in het gesprek. Het voelt optimistisch, dat we dit zomaar bereikt hebben! Het voelt voor cliënten in het begin vaak als ‘dat dit ons is overkomen’. Mensen zijn geneigd veel aan het toeval en de omstandigheden toe te schrijven. Ze vertrouwen er niet op dat dit een echte verandering is.

Nu is er voldoende basis om gerichter stil te staan bij de wisselwerking tussen de twee vaten. Als beide vaten voller zijn, is er meer rust en bevestigen partners elkaar. Je ziet wat de ander doet, hoe deze zich voelt, je kunt gedrag vaker plaatsen en als er iets hapert, kun je er over praten zonder dat een van beiden zich direct aangevallen voelt. Er is wederzijds respect en je wilt elkaar recht doen.

Als je allebei in je lege stuk zit, ben je doorgaans krenkbaar en makkelijk te triggeren. Interacties leiden makkelijk tot wederzijdse irritatie, onbegrip, gekrenktheid en elkaar bezeren.

Soms zit de een in zijn volle deel en de ander in zijn lege deel. Als de een chagrijnig thuis komt door tegenslag ziet de ander dat, schat het op waarde en kan het opvangen door te luisteren, zich te verplaatsen, niet te oordelen en soms even iets over te nemen in de zorg thuis. De een trekt het vat van de ander niet leeg, maar de ander helpt juist om het lege vat weer wat te vullen!

Als een stel lang in de problemen zit, zie je vaker verkilling. Het maakt niet uit wat de ander doet, het komt sowieso in het lege deel terecht…. Het wordt altijd verkeerd opgevat en alles is dus een trigger voor irritatie. Daar loopt een voller vat uiteindelijk ook op leeg.

Een vol vat maakt andere keuzes

Als stellen ervaren hebben wat de ‘goed dat ik het zie’ heitjes hen brengen, gaan ze verder met het signaleren van de negatieve wissels. Deze zijn altijd stress gestuurd. Als je je chagrijnig, onrustig, mat, boos, gekwetst voelt, gaat piekeren, malen, snoepen, pornokijken of aan de wijn gaat. Goed dat je het ziet!

De waarneming wordt beloond en meer is er niet nodig. Als het vat zich vult en mensen gaan ook de negatieve wissels waarnemen, dan groeien zelfinzicht, reflectie en de mogelijkheden om andere keuzes te maken in een vroeger stadium. Ze gaan zich gedragen als een voller vat.

Vervolgsessies

Wat zo fijn is in het werken met de vaten, is dat je als therapeut negatieve dynamiek liefdevol links kunt laten liggen. Alles wat er gebeurt, duid je in het vat in plaats van erop in te gaan. Je leeft mee en bepaalt cliënten bij de positieve en negatieve wissels. Je richten op introspectie heeft weinig zin bij een leeg vat. Dat deprimeert slechts. Je geeft psycho-educatie over hoe niet de inhoud het probleem is, maar de heftigheid van de stress. Stress hindert leergedrag. Als de stress minder wordt, worden nieuwe verbindingen in het brein makkelijker gemaakt waardoor mensen minder patroonmatig gaan reageren. Ik zie steeds weer hoe de introspectie als vanzelf komt als het vat zich vult en hoe mensen ruimte krijgen om te kiezen wat bij hen past als een voller vat.

Een snel te triggeren man die helemaal los kon gaan naar aanleiding van iets kleins, vertelde na de vierde sessie met het vat dat hij met zijn vrouw had besproken dat hij zich even wil terugtrekken als hij merkt dat dit gebeurt. Zijn vraag was of zij hem die ruimte wilde geven. Als hij even alleen was, kon hij zichzelf tot rust brengen en wat relativeren. Daarna zou hij zelf het gesprek hervatten. Daar dromen we als therapeut toch van!!

Is het dan altijd rozengeur en maneschijn?!

Nee natuurlijk niet. Shit happens. In het leven en in relaties spelen regelmatig moeilijke dingen. Je draagt pijn uit het verleden met je mee, je huidige situatie is pittig en er kunnen onverwachte nare gebeurtenissen plaatsvinden. Een voller vat kan dit echter beter verdragen en gezonder hanteren. Soms met veel verdriet. En soms leidt een voller vat ertoe dat je eindelijk de moed bij elkaar kunt rapen om jezelf te begrenzen en te beschermen tegen schadelijk gedrag van je partner. Soms leidt dat tot een onvermijdelijke breuk.

Ik ben echter hoopvol over al die relaties waarin mensen graag willen, maar vastzitten in hun patronen!