Je gaat het pas zien als je het door hebt!

Je gaat het pas zien als je het door hebt, aldus Cruijff… Ik moest aan zijn opmerking denken toen ik eraan dacht dat ik het soms lastig vind om mensen te motiveren om te gaan werken met het vat van zelfwaardering. Ik ben enthousiast over deze methodiek omdat ik de effecten zie bij mijn cliënten en in mijn eigen leven. Het is geen tovermiddel, maar de effectiviteit is groot en resultaten worden in veel gevallen snel behaald. Het algemene verhaal over hoe het vat van zelfwaardering werkt, heb ik in een eerder blog beschreven.

Het vat van zelfwaardering in het kort

Het vat is het beeld voor wie we zijn. Een ruimte die deels gevuld is met vloeistof (zelfwaardering) en deels met leegte. Waar zelfwaardering is, verdwijnt leegte. Dit leidt tot verandering in zelfbeleving en gedrag. Meer zelfcontrole en sturing. Meer rust in het stress systeem. De methodiek houdt voor cliënten vooral in: driemaal daags kleine positieve acties uitvoeren voor een ander of zichzelf en deze belonen met ‘goed dat ik het zie’. Na een paar weken komt daarbij dat onprettige gevoelens en gedragingen gesignaleerd gaan worden. Ook die signaleringen worden bekrachtigd met ‘goed dat ik het zie’. Dagelijks gedrag, neigingen, gevoelens worden steeds meer geduid in het beeld van het rechte spoor en de positieve en negatieve wissels.

Aarzelingen

Niet iedereen echter wil er direct vol voor gaan. En sommigen haken na een paar keer proberen af. Het werkt niet echt en dat hadden ze al verwacht…. De veranderingen die er zijn, kennen ze toe aan andere factoren in hun leven. Of het waren toevalstreffers. Helaas, ook ik kan niet bewijzen dat het door het vat komt. Er zijn echter wel opvallend veel toevallige veranderingen bij mensen die ermee starten. Juist door de schijnbare eenvoud is het best lastig om zomaar te geloven dat dit gaat werken. Dat snap ik wel, ik voel het zelf eigenlijk ook altijd weer als ik het voor het eerst aan cliënten uitleg. Een ingewikkelde theorie roept soms makkelijker vertrouwen op

‘Als het zo eenvoudig is, waarom doet niet iedereen het dan?’

‘Er zijn zoveel boeken en methodieken over zelfbeeld en zelfwaardering… ‘

‘Ik heb geen problemen met mijn zelfbeeld, maar met …’

Positieve psychologie

n deze methodiek ben je niet bewust bezig met zelfbeeld. Zelfwaardering staat voor bewustzijn van wat er aanwezig is, bewustzijn van eigenschappen, neigingen, kwaliteiten, gedragingen die bij je horen en OK zijn. Het staat voor liefde voor…, altijd genieten van…, passie hebben voor… Het staat voor bewustzijn van en mildheid ten aanzien van niet helpende gevoelens, neigingen en gedragingen die op de automatische piloot gestalte kunnen krijgen in ons functioneren.

Positieve psychologie kom je overal tegen en werkt. Wat je aandacht geeft bloeit. Als cliënten zelf al bezig zijn met bijvoorbeeld een dankbaarheidsdagboek, kan dat helpend zijn bij het starten met het vat van zelfwaardering. Je bent al gewend om je aandacht specifiek te richten op wat goed en prettig is.

Soms werkt het echter ook tegen. De specifieke opdracht bij het vat: het belonen van het kleine positieve acties of bewustwordingen met ‘goed dat ik het zie’, laten ze sneller achterwege. ‘Daar heb ik niet zoveel mee’ of ‘dat voegt voor mij niet zoveel toe’. Dat is jammer, want het helpt je brein om positieve ervaringen als het ware te clusteren. De ervaringen krijgen samen body en vullen op die manier je ‘vat’. Het onbewuste wordt bewust.

De heitjes op de karweitjes doen het werk

‘Goed dat ik zie’ is het ‘heitje’ voor het kleine ‘karweitje’. Je beloont de waarneming. Daarin zit een onderscheid van andere manieren om meer positiviteit in je leven te krijgen. Gezond gedrag verankert zich alleen in je systeem als het gekoppeld wordt aan zelfwaardering. Door de ‘goed dat ik het zie’ momenten sta je even met instemming en waardering stil bij gedrag en daarmee gaat het beklijven, het gaat bij je horen. Dit is wie je bent en hoe je doet. Later ga je ook stress gerelateerd gedrag of gevoel signaleren met ‘goed dat ik zie ‘. Daarmee neem je even afstand en zie je het, ‘daar ga ik weer…’. Bij voorkeur met mildheid. Dit gaat werken als rem.

Verbinding maken

Werken met het vat is een manier om intern verbinding te gaan maken tussen het grote geheel van ons psychologisch functioneren en de kleine dagelijkse ervaringen. Verbinding tussen onze ervaringen, ons leven, karakter, zelfbeeld, identiteit én het kleine, dagelijkse gedrag in het hier en nu. Dat zijn namelijk vaak twee gescheiden werelden.

We hebben onze eigen bandbreedte van hoe we naar onszelf kijken. Ik ben aardig of vaak onaardig, ik ben kritisch, ik zal het nooit zo goed kunnen als een ander, ik kan niet tegen ruzie, ik cijfer mezelf altijd weg, ik ben gewoon niet zo leuk, ik ben egoïstisch, ik ga problemen uit de weg, ik ben heel makkelijk, ik weet nooit zo goed wat ik ergens van vind, ik vind het vaak wel best, ik delf toch het onderspit. Dat kan allemaal de ene keer iets meer of minder zijn dan de andere keer, maar ons brein houdt van makkelijk en zal niet zomaar buiten de ons bekende bandbreedte gaan. Dat is het rechte spoor.

• De succesvolle zakenman die bij elke deal vooraf niet verwacht dat het zal lukken
• De gewaardeerde professional die nog vaak denkt dat hij nu wel door de mand zal vallen

We vallen makkelijk terug op hoe we ooit door allerlei ervaringen geleerd hebben naar onszelf te kijken. Dit is geen bewust proces geweest, het ging gewoon zoals het ging. Slechte ervaringen hebben veel meer impact dan goede ervaringen. Dat is geen keuze, dat is onze natuurlijke reactie.

Bepaalde reacties raken steeds meer verknoopt met bepaalde emoties. Reacties als boosheid, moeheid, vermijding, terugtrekken, piekeren en gedragsverslavingen. Ooit zijn ze ontstaan als reactie op bijvoorbeeld verdriet, onmacht, frustratie, afwijzing, stress of falen. Het bracht ontspanning, ontlading, vluchtmogelijkheden. Een vorm van bescherming tegen de nare gevoelens. De gedragingen worden patronen en worden steeds meer standaardreacties op nare gevoelens. Soms zelfs zo, dat we de gevoelens amper meer bewust ervaren. In ons lege deel gaan we vaak op de automatische piloot.

• Voor mijn partner is uitgesproken zit ik er al bovenop.
• Na een drukke dag heb ik gewoon zin in een paar glazen wijn en een hapje.
• Ik doe liever iets extra’s op mijn werk dan dat ik er een discussie over moet voeren.
• Ik zorg gewoon altijd dat de ander zich goed voelt.
• Ik lig uren te piekeren over dingen die ik toch niet kan veranderen.
• Ik voel me regelmatig ‘zomaar’ somber.

Door deze automatische reacties daalt je zelfwaardering. Hierdoor verliest je volle deel aan kracht en krijgt het lege deel steeds meer invloed. Daardoor worden patronen eerder sterker dan dat ze minder worden, wat wederom invloed heeft op je zelfwaardering. Een vicieuze cirkel dus.

De kleine aardige, attente acties richting je omgeving en het bewuste genieten van kleine momenten die je beloont met ‘goed dat ik het zie’, vullen het vat laagje voor laagje. Dit zijn de bewuste positieve wissels die je neemt vanaf je rechte spoor. Hierdoor vermindert de ruimte voor de leegte. Je krijgt als het ware meer gewicht: er komt meer stevigheid en inhoud, je volle deel vult zich. Hierdoor ga je andere keuzes maken en jezelf anders ervaren. Meer passend bij wie je bent. Je wordt bewuster, veerkrachtiger, houdt meer rekening met je omgeving, voelt je grenzen duidelijker, laat makkelijker los, pakt meer regie, je voelt meer.

Hoe los je problemen op

Een ander punt wat vaak als lastig wordt ervaren, hangt samen met gedachten over hoe problemen zich oplossen en verwachtingen van therapie. We moeten erover praten. We moeten ons verhaal doen. We willen graag analyseren. Waar komt het door? Hoe zit het? We willen graag begrijpen waarom we doen wat we doen of waarom onze partner zich gedraagt zoals hij doet. Daardoor kunnen we misschien tot verandering komen.

Deze overtuigingen loslaten en gewoon maar starten met de heitjes, vraagt wat vertrouwen… Iedereen wil graag zijn verhaal kwijt en dat is ook nodig. De analyses voegen echter in het werken met het vat weinig toe. Wat mensen gaan ervaren als ze een tijdje bezig zijn, is dat de kwartjes vanzelf gaan vallen. Een voller vat wordt zich bewuster van wat er in hem omgaat, hoe het eigenlijk bij hem werkt, wat verbanden zijn. Zelfreflectie en innerlijke wijsheid nemen toe. Soms worden zaken die in het begin erg belangrijk leken, minder belangrijk. Als gevoelens verschuiven, ontstaat er meer mildheid en wordt het makkelijker om je in een ander te verplaatsen. Ervaren wat er te ervaren is, is veel makkelijker met een vol vat omdat het meer kan verdragen. Je potentieel wordt beschikbaar bezit.

Bedrieglijke eenvoud

De opdrachten met de heitjes klinken eenvoudig. Toch is het vat echt invoeren in je dagelijkse leven nog een behoorlijke klus… De mogelijkheden gaan signaleren en er dagelijks aan gaan denken kosten doorgaans wel even tijd. Het zakt na een paar dagen vaak weer wat weg. Het moet in je systeem komen en dat vraagt doorzettingsvermogen. Het gaan signaleren van de negatieve wissels is een proces waarin altijd wat te verfijnen blijft. Hoe langer en hoe consequenter je het doet, hoe meer je bij jezelf gaat ontdekken. Gevoeligheden, verbanden, specifieke reacties en wat daaronder ligt.

‘Oh…. altijd als ik dit doe, heb ik eigenlijk last van….’. Als je er vervolgens voor gaat kiezen om dát toe te laten en te voelen in plaats van bijvoorbeeld boze gesprekken in je hoofd te voeren, neem je een wissel omhoog. Goed dat je het ziet! Er worden steeds weer nieuwe aspecten in je functioneren zichtbaar om in het vat te gooien. Je leven meer en meer gaan duiden in positieve en negatieve wissels levert veel op, maar vraagt ook wat.

Tot slot is het nooit het doel om zelfwaardering te meten. Niemand zit stampvol en iedereen heeft te maken met een zekere mate van leegte. Hoe vol of hoe leeg je vat is, is niet meetbaar en niet relevant. Rust en zelfsturing gaan ervaren is wel relevant. In de behandeling starten we gewoon met de versterking van het volle deel en de veranderingen zijn altijd passend bij wat jij nodig hebt. Soms zie je dat pas als je terugkijkt.