Hoe kan ik je ooit weer vertrouwen?!

Ik had nooit gedacht dat je dit zou doen en ik had níets in de gaten! Ik voel me zo stom, blijkbaar ben ik zo makkelijk te belazeren. Het blijft maar door mijn hoofd spoken dat het zomaar weer kan gebeuren en je snapt toch wel dat ik je niet zomaar weer vertrouw!

Dit soort uitspraken met allerlei varianten hierop, hoor ik met grote regelmaat van mijn cliënten. En ik snap dat wel… Wie zou er niet wantrouwend blijven als zijn of haar partner is vreemdgegaan? Het zou al te naïef zijn als je direct vol goede moed weer samen verder zou gaan. Het is beschadigd en het kost veel tijd om iets terug te vinden van het vertrouwen van voorheen. Daar zal je het beiden mee moeten doen.

De ervaring van een boze of verdrietige partner zodra het vreemdgaan aan de orde komt, nodigt niet uit tot gesprek hierover. Dat leidt er makkelijk toe dat je blij bent als de sfeer goed is en je gaat op die momenten dus zéker geen pijnlijke dingen naar voren brengen! En als het wel naar voren komt, bijvoorbeeld omdat er iets getriggerd is, voel je als ‘dader’ de stress, de onmacht, de schaamte of soms de woede (‘begin je er nou wéér over?!’). Het vraagt moed om erbij te blijven, in contact te blijven, de pijn van je partner te verdragen. Dat is niet makkelijk, maar wel nodig.

Vertrouwen opbouwen, hoe doe je dat?

Hoe kun je op dit gebied nu werken aan herstel? Enerzijds groeit er iets door andere gesprekken, door aandacht, door samen meer te doen, door de tijd. Anderzijds blijven de twijfel en het wantrouwen ergens aanwezig. Er kan zomaar ineens iets getriggerd worden en alles staat weer op scherp. Hoe draag je bij aan groei in vertrouwen als je bent vreemdgegaan? Onder andere door pro actief te zijn.

Ik werk ook bij herstel na vreemdgaan veel met het vat van zelfwaardering. Dat betekent in de praktijk dat stellen beginnen met het vullen van hun eigen vat. Je vat (de metafoor voor de persoonlijkheid) vullen is met behulp van heitjes groeien in stevigheid en bewustzijn. In meer voelen, meer zelfreflectie, makkelijker afstemmen, meer regie nemen, grenzen beter voelen enzovoorts. Als het vat voller wordt, worden de gewone heitjes aangevuld met relatieheitjes. Kleine dingen voor je partner doen, aardige dingen van je partner opmerken en beiden belonen met ‘goed dat ik het zie’. Voor meer uitleg, zie mijn vorige blogs over het vat van zelfwaardering.

Gertjan van Zessens theorie van het vat beschrijft mooi hoe in een relatie heitjes aan twee kanten gestapeld worden richting elkaar, ieders vat zich vult, wat groei in herstel van de relatie faciliteert. Een hoge stapel stenen kan echter ook zomaar omvallen, het wantrouwen verdwijnt niet…
Meestal hebben stellen allebei last van het wantrouwen. De ene voelt zich machteloos omdat hij zo zijn best doet en het maar niet over lijkt te gaan. Hij of zij verlangt er naar dat alles weer normaal is, maar het gáát maar door. De ander wordt ook niet goed van zichzelf. Voelt zich onzeker en kan ‘zomaar’ overvallen worden door gevoelens van angst en onzekerheid.
Van Zessen schetst het samen bouwen aan een stenen boog waarin een sluitsteen nodig is om het bouwwerk stevigheid te geven.

De kern hiervan is dat degene die vreemdgegaan is, zijn partner op verschillende momenten vertelt over moeilijke momenten of situaties die voorheen moeilijk geweest waren.

Een worstelend stel

Pieter heeft gedurende een half jaar een relatie gehad met een collega. Nadat Ella het ontdekt heeft, is er veel gebeurd. Ze zijn samen door veel heftigheid gegaan. Pieter realiseerde zich dat hij Ella niet kwijt wil en veel van haar houdt. Zij wilde het een kans geven. Ze hebben samen hard gewerkt. Naast het moeten incasseren van haar woede en verdriet, het tonen van zijn spijt, het stilstaan bij haar pijn, deed Pieter allerlei ontdekkingen over zichzelf. Hij ontdekte hoe hij in de relatie veel geslikt heeft. Zich op allerlei momenten heeft aangepast zonder stil te staan bij wat hij zelf wilde. Pieter gaat graag voor de lieve vrede. Zijn collega had aandacht voor kanten van hem waar hij zelf veel te lang aan voorbij gegaan was. Bij Ella groeide het besef dat zij ook makkelijk voorbij gegaan is aan Pieter. Er vanuit ging dat hij het natuurlijk altijd prima vond zich aan te passen. Hij is niet zo moeilijk. Ze is ook boos dat hij niet vaker duidelijk geweest is als iets hem niet beviel. ‘Ik hoef je gedachten toch niet te kunnen lezen, ik heb nooit gewild dat je over je heen liet lopen!’ Tegelijkertijd realiseert ze zich dat ze soms wel erg snel gaat en meer kan afstemmen. Pieter gaat solliciteren en vindt een baan bij een andere vestiging, waardoor hij de betreffende collega niet meer tegenkomt. Kortom, ze doorlopen een goed proces samen en hun relatie wordt op sommige gebieden beter dan hij was. Het wantrouwen blijft haar echter met regelmaat overvallen.

Hier zijn sluitstenen helpend. Pieter snapt het principe, maar vindt het ook spannend. Als de sfeer goed is, moet ik dus iets naar voren brengen waarvan ik juist bang ben dat het de sfeer verpest. Dan zitten we er weer midden in! Ik weet toch hoe ze reageert…

Het eerste klopt, het tweede meestal niet als je het goed voorbereidt. De enige manier om te ontdekken hoe het werkt, is het doen én dit soort ontboezemingen samen als ‘sluitsteen’ labelen. Hier maak je vooraf afspraken over. In een therapiesessie wordt dit voorbereid en wordt nadrukkelijk ook de partner voorbereid, want die heeft ook belangrijke rol in het verloop en het effect.

• Pieter geeft nadrukkelijk (en onnatuurlijk voelend in het begin) aan: ‘ik wil graag een sluitsteen leggen of ik heb een sluitsteen’.
• Ella voelt waarschijnlijk de schrik in haar lijf (‘goed dat ik het zie’) en beloont zijn sluitsteen bij voorbaat: ‘ik schrik, maar het is goed, ik wil het graag horen.’
• Vervolgens vertelt Pieter iets persoonlijks over een moeilijk moment wat te maken had met het vreemdgaan.
• Ella geeft terug dat ze blij is dat hij het verteld heeft.

‘Vanmorgen kwam de naam van Jirska (de betreffende collega) nog even langs in een vergadering. Dan voel ik gelijk de schaamte en hoe erg ik het vind wat er gebeurd is. Ik ben tegelijkertijd ook zo dankbaar dat we er samen zo hard aan werken’

‘Ik zag gisteren in mijn spam box dat ze toch weer gemaild heeft. Ik merk dan dat ik de neiging om te lezen wat ze schrijft, echt moet bedwingen. Niet omdat ik contact wil, maar gewoon omdat ik blijf denken over wat ze wel of niet schrijft. Toen ik even naar een collega liep voor een praatje, zakte het gelukkig. Ik heb de mail daarna definitief verwijderd’

‘Ik reed gisteren langs het park waar we weleens afspraken, dan komen er allerlei herinneringen boven en voel ik me echt een uur rot. Gewoon, dat ik het niet kan terugdraaien en jou zoveel verdriet gedaan heb’

‘ik zat straks op de fiets en voelde me ineens zo dankbaar dat we nog bij elkaar zijn’

Partners schrikken in eerste instantie inderdaad vaak van de sluitstenen, maar het stelt daarna ook gerust. De openheid over wat er omgaat in de ander geeft rust en doet vertrouwen groeien. De processen die voorheen in het geheim plaatsvonden en tot bedrog leidden zijn nu zichtbaar. Er is minder ruimte voor op hol slaande fantasieën over onuitgesproken verlangens of opnieuw stiekem gedrag. Het is alsof je een emmer water over een smeulend vuurtje gooit. Voor het kan opvlammen, wordt het gedoofd.

Ella had de voorbereiding zeker nodig. Haar temperament maakt dat ze snel ergens bovenop kan zitten en fel kan reageren voordat Pieter uitgesproken is. Doordat ze beiden een soort script hadden, konden ze het samen goed doorlopen. Het vervulde hen beiden van een soort trots , ‘zie ons dit eens goed doen!’ Door de maanden heen werd het steeds iets rustiger bij Ella. De sluitstenen hadden een genezende werking voor haar wonden. En Pieters schaamte verminderde. De keuzes uit het verleden bleven pijnlijk voor hem, maar verantwoording nemen is een goede remedie tegen schaamte.

Beiden hebben rondom de sluitstenen iets nieuws te doen. De een heeft angst en ongemak te verdragen om beschamende of pijnlijke informatie te delen. Daarvoor moet je uit je comfortzone. De ander heeft mogelijk een aanvallende of gekwetste impuls te beheersen en om te zetten in een ontvankelijke houding. Dat dat in het begin geforceerd voelt, is niet erg. Alle begin is moeilijk, je leert geen nieuwe vaardigheden zonder ongemak. Veel dingen gaan ‘vanzelf’ kapot, er worden maar weinig dingen ‘vanzelf’ beter. Gewoon doen dus!

Leren delen van pijnlijke en angstige gevoelens

In termen van het vat zijn hier allerlei ‘heitjes’ en ‘goed dat ik het zie’ momenten uit te halen. Je doet allebei iets moeilijks, je gaat pijn en schaamte aan, je neemt risico, je verdraagt gevoelens en staat erbij stil. Dat past bij een vol vat. Zoals bij ieder goed gesprek is het helpend als je op moeilijke momenten in zo’n gesprek kunt vertragen. Wat zegt mijn partner, hoe is dit voor mij, erbij stilstaan, wat bedoelt hij, het laten binnenkomen… Niet de emotie ingaan. Als dit toch dreigt, kun je beter even afstand nemen. We laten het allebei even zakken, over een kwartiertje gaan we verder. Er zit veel relatiekwaliteit in het leren delen van pijnlijke en angstige gevoelens en gedachten zonder angst voor afwijzing. Ook als je niet te maken hebt met vreemdgaan!