Want wie van zichzelf houdt
Die geeft pas echt iets kostbaars
Als hij ik hou van jou
Tegen een ander zegt
Harrie Jekkers
Autonomie en verbondenheid
In mijn blog over leven tussen polen beschrijf ik onder andere de balans tussen autonomie en verbondenheid. Zeker in de relatie met je partner speelt deze balans een centrale rol. We hebben zowel autonomie als verbondenheid nodig.
Je eigen belang altijd op één, leidt tot ongebondenheid en emotionele afstand. Je hebt onvoldoende oog voor hoe iets voor de ander is. Alleen op verbinding gericht zijn leidt tot afhankelijkheid en zelf als persoonlijkheid onzichtbaar worden. Waarmee ook de verbinding die je zoekt, verdwijnt. Verbinding wordt aanpassen als je in het contact niet aanwezig bent met je wensen en verlangens.
Het is essentieel om steeds weer aan te geven wat je zelf wilt en er tegelijkertijd oog voor te houden dat de ander er anders in kan staan. Als je vanuit de verbindingskant komt, zul je makkelijker met je aandacht bij de ander zijn, met het risico dat je onvoldoende stil staat bij hoe iets voor jou is. Vanuit de autonomiekant komend, ben je mogelijk teveel bezig met je eigen visie en wensen.
Het helpt als je je bij allerlei situaties in je relatie regelmatig afvraagt:
– Hoe is dit voor mij?
– Wat voel ik, wat raakt me?
– Wat wil ik, wat heb ik nodig?
– Hoe is het voor de ander?
In ‘leven tussen polen’ leg ik uit wat het onderstaande kwadrant betekent voor je persoonlijk functioneren.
Als je in een relatie zit, kom je erachter dat het kwadrant van je partner vaak naadloos in dat van jou past. En dat is geen toeval!
Als je hier samen in openheid en met wederzijds respect over kunt praten, bouw je aan gelijkwaardigheid en balans. Ze zeggen niet voor niets ‘een partnerrelatie moet voldoende gelijkheid kennen om het verschil te kunnen dragen’
Verliefd op een deel van jezelf
We vallen vaak op onze eigen uitdaging. Het hoort bij je, onbewust weet je dat en bewust vind je het aantrekkelijk in een ander:
De zorgzame vrouw die moeilijk plek inneemt, wordt verliefd op de man die weet wat hij wil en daarvoor uitkomt.
De mondige man die staat voor zijn wensen wordt verliefd op de zorgzame vrouw.
Als je deze verschillen naast elkaar kunt verdragen en steeds weer respectvol met elkaar in contact durft te laten komen, kom je in de situatie dat je elkaar uitdaagt om te groeien in je minder ontwikkelde delen. Daarmee bouw je aan gelijkwaardigheid en balans in de relatie. Helaas schuiven we in moeilijker tijden of de in de waan van de dag vaak door naar onze valkuilen met als risico dat we in elkaars allergie terechtkomen.
De zorgzame vrouw gaat zich steeds meer wegcijferen en de assertieve man wordt steeds meer bepalend en dominant.
De gevoelige vrouw pakt het emotionele stuk in de relatie op en de verstandige man schiet door in zijn rationele benadering van situaties.
Dit doe je veelal in wisselwerking met elkaar. Je hebt je uitdaging weggegeven aan de ander en die pakt dit stuk helemaal op. Dan ontstaat de frictie, het onbegrip en het elkaar tekort doen.
Hij is de goedzak die doet wat zijn vrouw fijn vindt. Zij wordt steeds meer de regeltante die overal iets van vindt en zorgt dat de dingen gaan zoals ze wil.
Zij is de goede moeder, die voor alles zorgt en voor iedereen denkt. Hij is de man die veel geld binnen brengt en in zijn vrije tijd recht heeft op ontspanning.
Het kan jarenlang of soms tot het einde toe een evenwicht zijn waar beiden het mee doen of zich soms zelfs prima bij voelen. Maar, de kans is ook aanwezig dat een van beiden er op een zeker moment klaar mee is. Of dit pas ontdekt als er iemand op zijn of haar pad komt die die andere kant ziet en aanspreekt….
We helpen de ander en onszelf als we stevig in onze kwaliteit blijven en ons niet laten verleiden tot het doorschieten daarin. Dat doorschieten is verleidelijk, want die valkuil heeft ons vaak geholpen en voelt veilig. Daar zitten onze stevig geworden en toegestane zelfdelen die graag meepraten en ons gedrag sturen.
De pittige vrouw die vroeger op school gepest werd en het thuis ook niet makkelijk had, is geneigd er fel bovenop te zitten zodra ze tegendruk voelt.
Hierdoor laten we makkelijk tegenovergestelde delen van onszelf onderontwikkeld liggen en doen we onszelf en de ander uiteindelijk tekort. We laten een deel van ons potentieel liggen.
Ooit vond ik dit aantrekkelijk, hoe is het mogelijk!
Als je de kwadranten op andere manieren naast en boven elkaar zet, wordt het ineens logisch dat wat eerst zo aantrekkelijk was, namelijk je partner op zijn best in zijn kwaliteit, later bijzonder irritant kan worden. Ook je partner schuift regelmatig door naar zijn valkuil. Of soms zijn we er zelf gevoeliger voor geworden door allerlei gebeurtenissen en doet hij nog steeds wat hij deed, maar ervaar je het anders.
‘Ik had bewondering voor hoe hij zijn eigen plan kon trekken en stevig overeind bleef als er aan hem getrokken werd. Ongelooflijk! Tegenwoordig zie ik hoe egoïstisch hij altijd is. Hij heeft lak aan iedereen’
‘Ik viel er vooral op dat ze naast mooi, zo lief was. Tegenwoordig stoort het me dat ze een soort duizenddingendoekje geworden is. Ze rent voor alles en iedereen en is altijd moe. Daarnaast verwijt ze mij dat ik alleen maar aan mezelf denk!’
Het bevalt me niet meer…
Verandering begint vaak doordat een van beiden last krijgt van zijn rol of er zelfs klachten door krijgt. De zorgzame partner krijgt bv burn-out verschijnselen. Hij gaat zich steeds meer realiseren dat hij zich altijd automatisch aanpast, meer geeft dan hij terugkrijgt, altijd bang is de ander te kwetsen, zich leeggezogen voelt, zelden krijgt waar hij zelf eigenlijk naar verlangt.
Als die ‘jas’ van aanpassing en wegcijferen voldoende gaat knellen, komt er ruimte om naar die weggeduwde zelfdelen te gaan kijken en te ontdekken dat ze misschien klein zijn gebleven, maar wél van jou zijn. Je uitdaging ontwikkelen wordt een wenkend perspectief, het kan de balans in je persoonlijkheid herstellen.
Dit leidt vaak tot confrontaties met je partner! Het is prettig als je samen dit proces ingaat en elkaar ook kunt aanspreken, maar vaak start het eenzijdig. Het gevolg is dat je partner ineens aanloopt tegen ander gedrag.
Ineens worden je kleren niet meer in de was gedaan als je het zelf vergeet….
Je partner deelt je iets mee in plaats van dat hij eerst naar je mening vraagt…
Je partner zegt ‘nee, geen zin in’…. wat is dit?!
Dit brengt hoe dan ook verandering: je gaat je anders tot elkaar verhouden. Het geeft vaak ook (een periode van) wrijving en frustratie. Ander gedrag van je partner confronteert met je eigen gedrag: ‘is dat wel zo passend als ik altijd dacht? Het werd geaccepteerd, maar wat vind ik ervan als ik er echt bij stil sta?’
Je gaat elkaar tegenkomen, je moet je opnieuw tot elkaar leren verhouden, verantwoording nemen voor je eigen gedrag, leren om zowel jezelf als de ander recht te doen. Het vraagt behoorlijk wat in het contact om dit op een persoonlijke manier te bespreken en niet wederzijds met modder te gaan gooien.
In de praktijk zijn patronen tussen partners vaak weerbarstig. De partner die zorgt dat de ander ondanks teveel alcohol altijd op tijd op het werk komt. De partner die zwijgt en afleiding zoekt als de ander weer komt met ladingen kritiek over hoe alles ‘hoort’ te gebeuren. Ze zorgen ervoor dat degene met onaangenaam gedrag geen verantwoording hoeft te nemen en niet hoeft te veranderen.
Verschillen leren verdragen en waarderen
Als (onderhuidse) conflicten niet worden besproken, worden het problemen. Ze worden intenser door gedrag wat bij iedereen op de loer ligt:
– Je partner verwijten maken
– Voortdurend fouten van de ander benoemen
– Gedrag controleren, de ander de maat nemen
– Niet stilstaan bij de eigenlijke boodschap van de ander en wat dat voor je betekent
– Niet kijken naar je eigen aandeel maar als reactie naar het aandeel van de ander wijzen
– Alles wat je partner zegt weerleggen
– Veel voelen, niks zeggen en je heil elders zoeken.
De kern van wat helpt en constructiever is, ligt in het verdragen en leren waarderen van verschillen. Je eigen triggers en oude gekwetstheden onderkennen. Gevoelens en meningen kunnen naast elkaar bestaan. Er is meestal geen goed of fout, alleen verschil waar je samen een weg in kunt vinden.
- Vertel waar je zelf mee zit, wat dat voor je betekent en wat je nodig heb in plaats van iets te zeggen over wat de ander (niet) doet.
- Luister naar wat de ander zegt: over jou, over zichzelf en hoe hij dat zegt.
- Laat binnenkomen hoe dit voor de ander is, sta stil bij wat blijkbaar moeilijk of belangrijk is voor je partner.
- Geef daar erkenning voor, laat zien wat je begrijpt, leef mee waar je dat kunt.
- Sta stil bij wat dat of de manier waarop het gebracht wordt, voor jou betekent.
- Wat voelt ((on)prettig en wat herken je of herken je juist niet? (je eigen aandeel inzien en erkennen)
- Zeg daar iets over op een persoonlijke manier.
- Laat je niet afschepen als je partner er tegenin gaat of met iets anders komt. ‘Je reageert niet op wat ik zeg, wat vind je er van?’
Soms is de ene partner echt wel bereid om rekening met de ander te houden, maar is hij of zij er gewoon niet zo goed in… Ik zie dat vaak als er verschillende maatstaven zijn rond huishouden. Degene die een hoge lat hanteert, wordt gemakkelijk de criticus, de achtervolger. De andere loopt het risico braaf te willen zijn, weer te falen, op zijn kop te krijgen, gefrustreerd te raken, beterschap te beloven en steeds kleiner te worden in de relatie… Wat dan ontbreekt, is positie innemen. De gezamenlijke ervaring verandert als de minder precieze partner die de ander recht wil doen, iets zegt in de lijn van ‘Ik weet hoe het voor je is, ik wil daar op die en die punten ook heus wel rekening mee houden, maar ik zie het vaak gewoon echt niet. Herinner me er alsjeblieft aan, maar wel op een normale manier. Dan kan ik er ook wat mee.’ Hiermee herstel je de gelijkwaardigheid en doe je elkaar meer recht. Je gaat ook zorgvuldiger om met onderliggende pijnplekken. En hoe bevrijdend is het voor de ander, als hij leert dat je je ook kunt ontspannen als de wasmand vol is…
Verschillen geven je relatie kleur, beschermen voor eenzijdigheid en dagen je uit tot groei. Probeer ze dus niet weg te poetsen, maar doe er je voordeel mee!
Complete boodschappen
Als je iets bespreekbaar maakt, gebruik dan vaker complete boodschappen. Complete boodschappen zijn persoonlijk. Daarin zeg je iets over jezelf (Ik merk bij mezelf, voel, vind, wil graag…, wil niet…), de ander (erkenning, ik weet dat…, ben bang dat jij…) en de relatie (wat je daarin wel of niet wilt, belangrijk vindt).
‘Ik vind het spannend om te zeggen, want ik ben altijd bang dat je je gekwetst voelt en ik wil je niet kwetsen, ik weet ook wel dat je het helpend bedoelt, maar… Nou ja, ik voel me rot over hoe je gisteren reageerde toen ik iets zei over hoe zwaar ik mijn werk vind op het moment. Je komt met conclusies en adviezen waar ik niet om vraag. Ik wil gewoon dat je luistert en even met me meeleeft. Dat helpt me. Nu voelt het alsof je over me heen dondert en ik heb de neiging je dan maar niks te vertellen. Terwijl ik het juist zo fijn vind als we elkaar vertellen over dit soort dingen.’
Dit leren is een proces van oefenen, ervaren en volhouden.
Tot slot, zeg sorry!
Tot slot, maar het is eigenlijk vooral een goede start van een gesprek als het welgemeend is. Als je je verplaatst in wat je partner zegt, onderken je mogelijk gewoon dat je fout zat. Dan is een excuus voor de hand liggend.
Soms herken je niets verkeerds in je eigen gedrag. Ook al heb je in je eigen beleving niks verkeerd gedaan, kun je je dan evengoed laten raken door de gekwetstheid van de ander? Kun je je verplaatsen in een gedachtenlijn die niet die van jou is? ‘Als je het zo ziet, dan snap ik wel dat…. ‘
Als jij je verplaatst in het perspectief van de ander, schep je daarmee ruimte voor je partner om ook stil te staan bij jou. Soms ben je allebei zowel ‘dader’ als ‘slachtoffer’. Als je hier intern allebei ruimte voor hebt, kun je elkaar meer recht doen en is het makkelijker om te verbinden. Dus wederom: verdraag verschillende perspectieven naast elkaar!
0 Reacties