Liefde… de grootste drijfveer

‘…en als ik iets moet zijn
wat ik nooit geweest ben
mag ik dan bij jou?’
(Claudia de Breij)

Hoe meer ik me verdiep in wat ‘grote relatietherapeuten’ zeggen over relaties, hoe duidelijker het me wordt dat het verschillende aanvliegroutes zijn van vergelijkbaar gedachtengoed. De kern binnen iedere relevante therapierichting draait om onze hechtingsbehoeften en de ervaringen die we hebben opgedaan binnen onze hechtingsgeschiedenis. Alles draait om het creëren van veiligheid in onszelf, voor onszelf en voor de ander. Harville Hendrix vormt daarop geen uitzondering. Hij heeft jaren geleden een prachtig en herkenbaar boek geschreven over onze drijfveren in de liefde én hoe we deze kunnen gebruiken om onze relaties prettiger vorm te geven. Dit is inmiddels ook in het Nederlands verschenen. https://www.bol.com/nl/nl/p/krijg-de-liefde-die-je-wilt/9200000108811148/

Ik wil hier kort uiteenzetten hoe hij aankijkt tegen relaties en je inspireren om eens stil te staan bij wat je hiervan in je eigen relatie herkent.
Terwijl we ons ergeren aan bepaald gedrag, verschil van mening op het gebied van geld, opvoeding, kinderen of huishouden of acceptabel gedrag, worden we voortgedreven door een ongeschreven agenda die al vroeg in ons leven is gevormd. We verlangen naar een gevoel van diepe verbondenheid, van geliefd worden, geaccepteerd worden, gekend zijn en de daarbij behorende gevoelens van echt leven. De details zijn bij iedereen anders, maar we willen bij onze partner dezelfde vertrouwde gevoelens ervaren die we vroeger (bij momenten) hebben ervaren, een verlangen waarmee we worden geboren. Onbewust wijzen we in een relatie onze partner aan als verantwoordelijke om daarvoor te zorgen.

‘Ik verwacht van jou dat jij de onvervulde emotionele behoeften vervult die ik uit mijn kindertijd heb meegenomen’

Hendrix vergelijkt onze onbewuste verlangens met de sterren. Overdag weet je ergens wel dat ze er zijn, als het donker is kun je er onder bepaalde omstandigheden aardig wat zien, maar het blijft een fractie van hoeveel er aanwezig zijn.
In relaties is de wederzijdse ervaring van verbroken verbondenheid doorgaans een herhaling van de jeugd van beide partners. We verwachten dat onze partner intuïtief aanvoelt wat onze onvervulde behoeften zijn en dat hij of zij ze vervult zonder er iets voor terug te vragen. Daarnaast hebben we deze specifieke partner uitgekozen om deze oude gevoelens opnieuw te ervaren, in de hoop het verdriet en de pijn uit het verleden te kunnen helen door een verbeterde ervaring. Dit heeft te maken met herkenning van iets van onze ouders in onze partner.

Overzicht van het gedachtengoed van Hendrix

Relatie is een gemeenschappelijke rode draad door het hele bestaan. Alles is met alles verbonden, niets is op zichzelf staand. We kunnen ons besef van verbinding verliezen, maar dat ‘ik red me wel’ is slechts een illusie. Ondergronds blijft het verlangen naar verbinding aanwezig.
Als onze vroege relaties zo’n grote rol gespeeld hebben in het ontstaan van ons gevoel van afgescheiden zijn, dan zijn onze meest intieme relaties de beste manier om onze ervaring van verbinding te herstellen. Negativiteit vult in stroef lopende relaties ‘de tussenruimte’ met oordeel, kritiek en beschaming.

‘Jij geeft me altijd het gevoel dat…..’
‘Als jij nou eens gewoon….. dan zouden we….’

Dit veroorzaakt angst en leidt tot verkilling, woede en breuken. Herstel van veiligheid is noodzakelijk om weer verbondenheid te ervaren.
Om opnieuw vorm te geven aan onze relatie is het helpend als we ons bewust worden van oude verwondingen en hun invloed op ons gedrag. Hierin dragen we zelf verantwoording en we kunnen elkaar helpen door veiligheid en vertrouwen op te bouwen. Dit bouwen aan vertrouwen leer je binnen deze methodiek door oefeningen en opdrachten.

Dit begint met samen de keuze maken het echt aan te gaan in onszelf en met elkaar. Je creëert hiervoor samen een omgeving door vluchtroutes af te sluiten (sporten, facebook, netflix, drukte…), commitment te vernieuwen en elkaar doelbewust te ondersteunen. Hendrix draagt concrete vaardigheden en oefeningen aan om meer open en effectiever met elkaar om te gaan. Soms met opdrachten die in eerste instantie erg onnatuurlijk aanvoelen. Naarmate we onze weerstand tegen deze nieuwe manier van met elkaar omgaan overwinnen, ontdekken we meer van de angsten, zwakheden en verlangens van onze partner. Dat binnen laten komen, geeft altijd verzachting.
Daarna ga je verder met het doelbewust ondersteunen van elkaar, het vullen van ‘de tussenruimte’ met liefdevol gedrag, plezier en verrassingen. Wederom met soms geforceerd aanvoelend ander gedrag. Bevestiging en negativiteit kunnen namelijk niet tegelijkertijd gebruik maken van de neurale paden in ons brein.
Vervolgens ga je je richten op de bewustwording van oude pijnlijke ervaringen. De ontdekking dat er vaak niet voor ons gezorgd werd zoals we nodig hadden en dat we als automatische overleving essentiële delen van onszelf onderdrukt hebben. We mochten bijvoorbeeld niet enthousiast zijn, niet te stil of niet te gevoelig zijn. Dit onderzoeken vraagt eerlijkheid en reflectie die we met elkaar moeten leren delen. Onze partner kan geen gedachten lezen. Begrip en vertrouwen groeien als je je gezien en begrepen voelt. We leren elkaar zien als ‘gewonde zielen’ met duistere kanten die zoeken naar herstel.
De moeilijkste stap is de keuze om tegen al onze instincten in te handelen volgens de informatie die we over elkaar verkregen hebben. We maken de keuze om ons niet meer alleen op onze eigen behoeften te richten, maar ons te focussen op de behoeften van onze partner. Dit vraagt ons om angst voor verandering te overwinnen.

Wat je hierdoor gaat ontdekken, is dat je daarmee niet alleen je partner helpt en veiligheid biedt, maar ook delen terugwint van je eigen verloren zelf. De delen die je vroeger onbewust hebt afgesneden om je zo veilig en geliefd mogelijk te blijven voelen. Juist op deze delen doet je partner een beroep. Wat weer te maken heeft met onze onbewuste partnerkeuze. We gaan meer voelen en komen vollediger tot leven. Dit is ook pijnlijk: oude angsten en behoeften vragen erom geaccepteerd en verwerkt te worden. Je helpt elkaar jezelf te hervinden en leert de waarde van het anders zijn van je partner in plaats van het te ervaren als aanval.

Als partners elkaar zonder vervorming leren zien, elkaar net zozeer leren waarderen als zichzelf, leren geven zonder iets terug te verwachten en zich gaan toeleggen op het welzijn van de ander, gaat de liefde stromen en kost dat steeds minder inspanning. De partner verandert van vijand of surrogaatouder in een gelijkwaardige liefdespartner waarmee we ons verbonden kunnen voelen.
Hendrix adviseert om jezelf tijdens het hele proces voor te stellen als zittend in een kano, varend in omstuimig water. Er zijn stukken dat je gewoon rustig moet blijven zitten en door moet peddelen. Doorpeddelen staat hier voor het ondanks alle tegenstrijdige gevoelens, oefeningen blijven uitvoeren totdat je in rustiger vaarwater komt en van de omgeving kunt gaan genieten.

De invloed van ons onbewuste brein

Grofweg kun je het brein verdelen in een oud en nieuw brein. Het oude brein draagt zorg voor alle onbewuste functies en de opslag en herinneringen in het lange termijn geheugen. Hier ontstaan emoties als er iets getriggerd wordt. Het oude brein bepaalt het grootste deel van je automatische reacties.
Onder het nieuwe brein verstaan we onder andere de prefrontale cortex, dat bewust en alert is, in contact staat met de omgeving. Dit deel neemt beslissingen, denkt, observeert, anticipeert, reageert, ordent en creëert. Het is altijd op zoek naar oorzaak en gevolg. Het nieuwe brein kan helpen het oude brein te begrijpen en soms te reguleren.
Het oude brein is altijd alert op ‘is het veilig of onveilig?’ Deze informatie wordt uit symbolen, beelden en gedachten gehaald. De waarneming is globaal en vaag waardoor er makkelijk iets wordt getriggerd als ‘het lijkt op..’. Er lijken maar zes categorieën te worden waargenomen: Is dit iemand om te koesteren, door gekoesterd te worden, om seks mee te hebben, om van weg te vluchten, aan wie ik me moet onderwerpen of die ik moet aanvallen? Er is geen ruimte voor subtiliteiten en nuances in het oude brein.

Hans heeft een goede deal gesloten en is op weg naar huis. Hij verheugt zich erop om dit met zijn vrouw te delen. Als hij thuis uitstapt, ziet hij haar appje dat er iets onverwachts is op haar werk en ze later is. Hij had er zo op gerekend het samen even te vieren…. Hij loopt naar de kast en pakt een reep chocolade wat hij doorgaans niet doet. Maar het biedt wat troost, hij gaat nog even zijn mail checken. Als zijn vrouw een uur later thuiskomt, voelt hij zich kil en afstandelijk. De volgende dag blijft hij gesloten en kortaf. Als hij weer is bijgetrokken, voelt hij zich verward over zijn reactie. Ze had toch een goede reden? Waar gaat dit over?!

Onbewust riep haar afwezigheid oude gevoelens op. Toen hij als 9 jarige naar de bso ging als zijn ouders werkten. Het was er best gezellig, maar soms was hij ook jaloers op vrienden die na school direct naar huis mochten. Als tiener ging hij alleen naar huis, maar was het huis leeg tot zijn ouders om zes uur thuiskwamen. Als ze thuiskwamen, waren ze regelmatig nog te gestrest om aandacht te hebben voor zijn verhalen.
Jaren later bepaalt deze ervaring zijn reactie als zijn vrouw een keer wat later thuiskomt… Het oude brein ervoer hetzelfde gevoel van verlatenheid als het kind van toen.

Nieuwe paden creëren

We zouden veel minder aanvaringen hebben als we ons bewust zouden kunnen worden van deze onbewust binnendringende gevoelens vanuit het verleden en deze zouden kunnen reguleren. Dan zouden we in ons ‘nieuwe brein’ blijven, bij de feiten kunnen blijven, openstaan en effectiever communiceren. We zouden minder stress ervaren en minder pijn aan elkaar oplopen. Maar hoe dan?!
Hendrix heeft oefeningen ontworpen die hierbij helpen. Die als eerste helpen om meer zicht op en begrip te krijgen voor onze onbewuste verlangens en reacties. Daarna om samen meer veiligheid tot stand te brengen, om te leren over gevoelige kwesties te praten zonder dat dit frustreert, escaleert of machteloos maakt. Oefeningen die helpen om frustraties om te zetten in verzoeken en handelingen. Je leert een soort veiligheidszone tussen jullie te ontwikkelen, de ‘tussenruimte’ die schoon blijft en waar je meer zuiverheid en respect van elkaar kunt ervaren. Je moet overstappen van alleen maar zelfzorg naar het zorgen voor deze ‘tussenruimte’.
De oefeningen zijn zo veranderend omdat ons brein voortdurend verandert onder invloed van nieuwe ervaringen. Ons brein is plastisch: bepaalde ervaringen hebben bepaalde routes in ons hoofd vastgelegd. Latere enigszins vergelijkbare ervaringen geven daardoor dezelfde reacties. Op deze manier lopen we relatietrauma’s op die steeds weer getriggerd kunnen worden. Maar nieuwe ervaringen kunnen deze routes veranderen, hoe vaker er positieve ervaringen zijn, hoe steviger er nieuwe neurale paden worden aangelegd. Het oude pad ‘groeit dicht’ en wordt steeds minder automatisch bewandeld.

Het boek van Hendrix geeft door de theorie en de oefeningen per hoofdstuk concrete handvatten om samen een proces te doorlopen richting meer verbinding en veiligheid. Therapeutische begeleiding is hierin ondersteunend op de momenten dat je samen vastloopt in de bekende patronen.